ხელოვნური ინტელექტის (AI) ისტორია არც ისე ახალია, როგორც ხშირად გვგონია. ის სინამდვილეში ჯერ კიდევ XX საუკუნის დასაწყისში იღებს სათავეს, როდესაც მეცნიერები პირველად ჩაფიქრდნენ იმაზე, თუ შეიძლებოდა თუ არა მანქანებს ჰქონოდათ ადამიანური ინტელექტი. მართალია, 1900-იანი წლების დასაწყისში ტექნოლოგიური შესაძლებლობები ჯერ კიდევ შეზღუდული იყო, მაგრამ სწორედ ამ პერიოდში ჩაისახა იდეა, რომელიც მოგვიანებით ცივილიზაციის ერთ-ერთ უმთავრეს მონაპოვრად იქცა.
AI-ის იდეის ფესვები დაკავშირებულია ლოგიკასთან, მათემატიკასთან და ფიზიკასთან. ალან ტიურინგი, რომელიც 1930-40-იან წლებში მოღვაწეობდა, ითვლება ერთ-ერთ პიონერად ამ სფეროში. ტიურინგმა პირველად წამოჭრა კითხვა – “შეუძლია თუ არა მანქანას ფიქრი?” მან შეიმუშავა ტიურინგის ტესტი, რომლის მიზანი იყო დაედგინა, შეძლებდა თუ არა კომპიუტერი ადამიანური ინტელექტის იმიტაციას ისე, რომ ადამიანი ვერ დაეჭვებულიყო მის ხელოვნურობაში. ეს იყო AI-ის თეორიული საწყისი, მაგრამ რეალური ტექნოლოგიური წინსვლა მხოლოდ მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ გახდა შესაძლებელი.
1950-60-იან წლებში დაიწყო ის პერიოდი, რასაც ხშირად ხელოვნური ინტელექტის პირველი ოქროს ხანა ეწოდება. ამ დროს გამოჩნდა პირველი პროგრამები, რომლებიც ჩათვლილი იყო ინტელექტუალურად მოქმედ სისტემებად. მაგალითად, Logic Theorist (1956), რომელიც ალან ნიუელისა და ჰერბერტ საიმონის მიერ შეიქმნა, ითვლება პირველ AI პროგრამად. მას შეეძლო მათემატიკური თეორემების დამტკიცება. ამავე პერიოდში დაფუძნდა ტერმინი “ხელოვნური ინტელექტი” ჯონ მაკკარტის მიერ და ჩატარდა პირველი AI კონფერენცია დარტმუთში, რამაც საფუძველი დაუდო დისციპლინის განვითარებას.
მიუხედავად იმედისმომცემი დასაწყისისა, 1970-იანი წლები ითვლება როგორც ე.წ. AI ზამთარი. მეცნიერებმა ვერ შეასრულეს დაპირებები, ფუნდამენტური პრობლემები დარჩა გადაუჭრელი და დაფინანსება მნიშვნელოვნად შემცირდა. ეს „ზამთარი“ გაგრძელდა თითქმის ათწლეულის განმავლობაში და მხოლოდ 1980-იან წლებში გამოჩნდა რეალური პროგრესი, როდესაც ბიზნეს-კომპანიებმა დაიწყეს ე.წ. ექსპერტულ სისტემებზე ფოკუსირება. ექსპერტული სისტემები მუშაობდნენ წინასწარ გაწერილი წესების საფუძველზე და კარგად ფუნქციონირებდნენ შეზღუდულ სფეროებში, მაგალითად სამედიცინო დიაგნოსტიკაში ან წარმოებაში. ეს იყო პირველი შემთხვევა, როდესაც AI-ს კომერციული ღირებულება დაუფასდა.
1990-იან წლებში AI დაბრუნდა ახალ დონეზე. კლასიკური ალგორითმებიდან მეცნიერები გადავიდნენ სტატისტიკურ მეთოდებზე. სწორედ ამ პერიოდში განვითარდა მანქანური სწავლება, რამაც საფუძველი დაუდო თანამედროვე AI-ს. 1997 წელს IBM-ის კომპიუტერმა Deep Blue-მ დაამარცხა მსოფლიო ჩემპიონი გარი კასპაროვი ჭადრაკში. ეს იყო სიმბოლური მომენტი, როდესაც ხელოვნურმა ინტელექტმა აჩვენა, რომ ადამიანის ინტელექტის მექანიკური გადაჭარბება შესაძლებელია.
2000-იანი წლების მეორე ნახევრიდან დაიწყო მონაცემებზე დაფუძნებული ხელოვნური ინტელექტის აჩქარებული წინსვლა. ინტერნეტის, ღრუბლოვანი ტექნოლოგიების, GPU-ების და დიდი მოცულობის მონაცემების ხელმისაწვდომობამ შესაძლებელი გახადა ღრმა ნეირონული ქსელების გამოყენება. სწორედ ამ პერიოდში გაჩნდა Deep Learning და Convolutional Neural Networks, რომლებმაც მნიშვნელოვნად გააუმჯობესეს კომპიუტერული ხედვა, მეტყველების ამოცნობა და ბუნებრივი ენის დამუშავება.
2012 წლის გამარჯვება ImageNet კონკურსში ალექს კრჟევსკის გუნდმა გარდამტეხი იყო. მათმა ღრმა ნეირონულმა ქსელმა ყველა წინა მოდელი მნიშვნელოვნად დაჩრდილა. ეს მოვლენა გახდა მექანიზმი, რომელმაც AI გადაიყვანა თეორიული კვლევებიდან ყოველდღიურ ცხოვრებაში: სმარტფონებში, კამერებში, ავტონომიურ მანქანებში, საძიებო სისტემებსა და რეკომენდაციულ ალგორითმებში.
2020-იან წლებში ხელოვნურმა ინტელექტმა სრულიად ახალი ფაზა დაიწყო დიდი ენობრივი მოდელების (LLM-ების) განვითარებით. GPT-3, შემდეგ GPT-4, Claude, Gemini და სხვა სისტემები უკვე არა მარტო პასუხობენ კითხვებს, არამედ ქმნიან კოდს, წერენ ესეებს, აგებენ და გვაწვდიან არგუმენტებს. ეს ნიშნავს, რომ AI არ მოქმედებს მხოლოდ ლოგიკურ ან მათემატურ ჩარჩოში, არამედ ის ქმნის შინაარსს – ადამიანური ინტელექტის იმ ძირითად პროდუქტს, რასაც ენა ჰქვია.
დღეს AI იქცა პლატფორმად, რომელიც გარდაქმნის ინდუსტრიებს – მედიცინიდან დაწყებული განათლებით დამთავრებული. ის იკვლევს ახალ წამლებს, პროგნოზირებს დაავადებებს, ეხმარება მხატვრებს, წერს წიგნებს, ქმნის მუსიკას. თუმცა ამავე დროს აჩენს კითხვებს: როგორ უნდა მოხდეს მისი რეგულირება, რა უნდა იყოს ადამიანის როლი ამ პროცესში და სად გადის ზღვარი ხელოვნურსა და ნატურალურს შორის?
ერთი რამ ცხადია – AI არ არის მხოლოდ ტექნოლოგიური მიღწევა. ის არის სამეცნიერო, კულტურული და ფილოსოფიური მოვლენაც, რომელიც ადამიანის არსებობის ბირთვს ეხება. 1900-იან წლებში ის იყო იდეა, შემდეგ გახდა კოდი, დღეს კი ის ხდება სარკე, რომელშიც ადამიანურ ბუნებას ვუყურებთ.
გვსურს თუ არა, ის უკვე აქ არის – და მისი განვითარება არ შეჩერდება.